olucak@gmail.com
Gazetecilerin görev başında giydikleri Basın/Press yazılı yelekler onların kimliklerini yakından ya da uzaktan belirleyen, daha rahat çalışmalarına olanak veren sembolik bir giysi olmuştu bugünlere kadar. Ancak özellikle Rusya-Ukrayna savaşından sonra bu durum değişmeye başladı.
Gazetecilerin işlerini yaparken kamusal alanlara girebilmelerine, kalabalık ortamlarda hızlı ve güvenli hareket edip ulaşmak istedikleri yerlere ya da kişilere ulaşmalarını sağlayan önemli bir kimlik belgesiydi basın yelekleri. Ne zaman ki Rusya-Ukrayna savaşından gazeteci ölüm raporları gelmeye başladı bu güvenlik unsurunun aynı zamanda hedef tahtasına dönüştüğünü öğrendik. Anadolu Ajansı 20 Mart 2022’de Ukrayna’da öldürülen gazetecilerin haberini verdiğinde ezber bozulmaya başlamıştı. Habere göre, Ukrayna genelinde 3 bine yakın yabancı uyruklu gazeteci çalışırken, bu gazetecilerden 6'sı Rus saldırılarında yaşamını yitirmişti. Aynı saldırılarda 8 yabancı gazeteci yaralanırken, 2 gazeteci de Rus birlikleri tarafından kaçırılmıştı. Ayrıca Rus bilgisayar korsanlarının 2, 3 ve 17 Mart'ta Ukrayna medyasına ait internet sitelerine siber saldırı gerçekleştirilmiş; Rus füzelerinin 1, 2, 14 ve 16 Mart'ta Ukrayna'nın 6 ayrı bölgesinde televizyon kulelerini hedef aldığı bildirilmişti. Tanık istenmiyordu.
Bütün bu bilgiler dünyada gazetecilerin yasal hak ve güvenliğini sağlamak için çalışan Cenevre merkezli Basın Amblem Kampanyası’nın (PEC), Rusya-Ukrayna savaşının bölgedeki gazetecilere dair raporuyla internet sitesinde paylaşılmıştı. Ayrıca güvenli olmayan çatışma bölgelerindeki medya ofisleri kapatılmıştı. Gazetecilerin bilgisayar, uydu telefonları ya da kamera gibi standart meslek araçlarına, koruyucu ekipmanlara, ilk yardım çantalarına, zırhlara ve kasklara ihtiyacı vardı. Ancak bütün bu koruyucu olduğu düşünülen ekipmanlar yeterli olamamış, ilerleyen günlerde görev başındaki gazetecilerin ölüm haberleri artmaya devam etmişti. Amerika’nın Sesi Radyosu (Voice of America- VOA), 15 Mayıs 2022’de, çatışmaların başlamasından itibaren Ukrayna’da ölen gazeteci sayısını 23 olarak açıklamıştı.
Raporlar, Ukrayna’da görevleri başındayken hedef olan gazeteci sayısının, İsrail’in Gazze’ye saldırısından sonra dramatik bir şekilde artmaya devam ettiğini gösteriyor. Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’na (IJF) göre, 2024 yılında görevleri başında öldürülen gazeteci sayısı 104 ve bu gazetecilerden 55’i Gazze’de öldürüldü. Öldürülenlerin çoğunluğu yerel gazetecilerdi. Bu son 10 yılın en yüksek öldürülen gazeteci sayısına karşılık geliyordu. Ayrıca 49 gazeteci yaralandı, 2 gazeteciden haber alınamıyor ve 2023’ den bu yana 75 gazeteci İsrail tarafından tutuklandı. Bölgedeki gazetecilerin yüzde 90’ı ekipmanlarını kaybediyor ve yeni ekipman bulamıyor. Arap Araştırmacı Gazeteciler Örgütü’nün verdiği bilgiye göre, gazeteciler halen kask, çelik yelek gibi koruyucu ekipmanları olmadan görev yapıyor. İsrail bölgeye yabancı gazetecilerin girişini yasakladığı için tüm yoksunluklara karşın bölgede sadece Filistinli gazeteciler çalışabiliyor.
Son olarak 10 Ocak 2025 Çalışan Gazeteciler Günü’nde, Anadolu Ajansı serbest kameramanı Ebu Nehban, İsrail Ordusu saldırısında uzaktan hedef gözetilerek öldürüldü. Kameraman Ebu Nehban, 2023’ den bu yana Gazze Şeridi’nde mesleğini yapmaya çalışan ve bunun için İsrail ordusu tarafından öldürülen 203’üncü gazeteciydi. Türkiye’de basın kuruluşları İsrail’in Filistin’li gazetecilere gösterdiği bu sistematik, insanlık ve hukuk dışı saldırıları kınayan açıklamalar yaptılar. Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IJF), gazetecilerin can güvenliğinin sağlanması için, “Gazeteciler olmadan dünya karanlıkta kalır. Her gazeteci cinayeti, gerçeklerin örtbas edilmesi anlamına gelir.” sözleriyle uluslararası topluma çağrı yaptı.
Önceleri çatışma bölgelerindeki habercilere savaş muhabiri denirdi, şimdilerde barışa duyulan özlemden olsa gerek, savaş muhabiri yerine çoğunlukla ‘gazeteci’ diyoruz. Habercilik ve muhabirlik mesleğin vazgeçilmez tanımlamaları olsa da, ‘gazeteci’ kelimesi doğru bilgiye ulaşmaya çalışan ve bu bilgiyi kamu yararına kullanan kişileri ifade eden, dünyaca ortak bir tanımlama. Bu bakış açısıyla, gazetecilerin olmadığı bir dünyanın nasıl bir dünya olabileceğini düşünün. İşte o dünyayı yaratmak isteyenler gazetecileri uzun namlulu silahlarla, Basın/Press yazılı yelekleri hedef seçerek ve savaş suçu işleyerek uzaktan öldürüyor. Demek ki, henüz o istedikleri karanlık dünyayı yaratamamışlar ve tanık istemiyorlar. Çünkü biliyorlar ki, yakına geldiklerinde Ebu Nehban ya da başka bir kameraman tarafından korkan yüzleri tüm dünyaya ifşa edilecek.
