Çiçek aşısı, modern tıbbın temel taşlarından biri olarak kabul edilir ve Türkiye’de bu alandaki ilk adımlar, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanır. Osmanlı döneminde başlayan çiçek aşısı çalışmaları, günümüz Türkiye’sinde aşı üretiminin temellerini atmıştır. Bu yazıda, çiçek aşısının tarihçesi, Türkiye'deki gelişimi ve günümüzdeki durumunu mercek altına alacağız.
1717-1721 yılları arasında İstanbul’u ziyaret eden İngiliz büyükelçisinin eşi Leydi Mary Montagu, çiçek hastalığına karşı uygulanan aşı yöntemine dair ilk yazılı kayıtları sağlamıştır. Bu, çiçek aşısının kökenlerine dair bilinen en eski belgelerden biridir. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki geleneksel çiçek aşılaması (inokülasyon) hakkında bilgiler sunan Montagu’nun gözlemleri, modern aşı çalışmalarının temellerinin atıldığını gösterir.
Yaklaşık bir asır sonra, Şanizade Mehmed Ataullah Efendi, Edward Jenner’ın geliştirdiği modern çiçek aşısı yöntemini uygulamaya başlamıştır. 1811 yılında Sultan II. Mahmud’a sunduğu aşı çalışmaları, halk sağlığı önlemlerinin kurumsallaştırılmasını hedeflemiştir. Ancak, 19. yüzyılın siyasi ortamı nedeniyle bu çalışmalar yeterince destek bulamamıştır.
Louis Pasteur’ün aşı çalışmalarına devam edebilmesi için Osmanlı Devleti’nden maddi yardım talep etmesi, Osmanlı padişahı II. Abdülhamid’in desteğini kazanmıştır. Pasteur’ün taleplerine olumlu yanıt verilmiş ve 1886’da Osmanlı’ya gönderilen ekip, kuduz mikrobu ile çalışmalar yapmıştır.
1885 yılında, Osmanlı’da çiçek aşısı uygulamasını düzenleyen ilk yasa çıkarılmıştır. 1887’de kuduz aşısı getirildi ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de kurulan “Dâu’l-Kelb ve Bakteriyoloji Ameliyathanesi” ilk kuduz tedavi merkezi olarak hizmete girmiştir. Bu merkez, aynı zamanda difteri serumu üretmiştir.
Çiçek aşısı, çiçek hastalığından korunmak için yapılan bir aşı türüdür. Tarih boyunca, çiçek hastalığının yayılmasını önlemede etkili olmuştur. Modern aşılamada, çiçek hastalığının virüsü zayıflatılmış formu kullanılarak bağışıklık kazanılır.
Türkiye’de çiçek aşısı üretimi 1892 yılında, ilk Çiçek Aşısı Üretim Merkezi'nin kurulmasıyla başlamıştır.
Türkiye’de üretimi gerçekleştirilen aşılar arasında çiçek aşısı, kuduz aşısı, difteri serumu, tifo aşısı, verem aşısı ve zatürre aşısı bulunmaktadır.
Günümüzde, Türkiye’de aşı üretimi genellikle dolum ve paketleme işlemleri şeklinde devam etmektedir. Ayrıca, bazı antiserumlar ve Td aşıları gibi üretim süreçleri yerli firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir.
(HABER MERKEZİ)
