Milli yas, bir ülkenin halkının büyük bölümü tarafından yerine getirilen yas tutma ve anma eylemlerinin gerçekleştirildiği günlerdir. Milli yas ilan edildiğinde, bayraklar yarıya indirilir, kamu etkinlikleri iptal edilir ve toplum genelinde sembolik bir yas dönemi başlar. Bu, ülkenin veya topluluğun, olayın ciddiyeti ve önemine saygı göstermek ve birlik ve dayanışmayı pekiştirmek amacıyla yapılır. Türkiye’de en son 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremler sebebiyle 7 gün süreyle milli yas ilan edilmiştir.
Milli yas ilan etme geleneği, 17. yüzyılda başlamıştır. Bazı kaynaklara göre bayrak indirmenin temelinde “görünmez bir ölüm bayrağına” yer açmak bulunmaktadır1. Bazı ülkelerde, milli yas ilan etme yetkisi devlet başkanına, bazılarında ise parlamentoya veya hükûmete aittir. Milli yas ilan edilen günlerde, genellikle bayraklar yarıya iner, kamu etkinlikleri iptal edilir ve toplum genelinde sembolik bir yas dönemi başlar. Bu, ülkenin veya topluluğun, olayın ciddiyeti ve önemine saygı göstermek ve birlik ve dayanışmayı pekiştirmek amacıyla yapılır.
Milli yas ilan etmenin temel amacı, bir ülke veya toplumun, yaşadığı veya tanık olduğu acı verici bir olay karşısında ortak bir duygu ve tutum sergilemesini sağlamaktır. Milli yas, halkın yasını paylaşmasını, dayanışma göstermesini, olayın önemini ve etkisini kavramasını ve geleceğe yönelik umut ve motivasyonunu artırmasını amaçlar. Milli yas, aynı zamanda, olayın sorumlularına veya mağdurlarına karşı bir mesaj niteliği de taşır. Milli yas ilan edilen günlerde, halkın yasını ifade etmesi için çeşitli ritüeller ve semboller kullanılır. Bunlar arasında en yaygın olanları, bayrakların yarıya indirilmesi, saygı duruşu, anma törenleri, dua ve kandil yakma, çelenk bırakma, siyah giyme, müzik ve eğlence yasağı, televizyon ve radyo programlarının değiştirilmesi, sosyal medyada profil resimlerinin değiştirilmesi gibi uygulamalardır.
Milli yas ilan edilen günlerde, halkın yasını ifade etmesi için çeşitli kurallar ve protokoller uygulanır. Bu kurallar, ülkeden ülkeye ve olaydan olaya değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak, milli yas ilan edildiğinde, aşağıdaki kurallara uyulması beklenir:
Türkiye’de milli yas ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanına verilmiştir. Cumhurbaşkanı, gerekli gördüğü hallerde, milli yas ilan edebilir. Türkiye’de milli yas ilan edilen günlerde, bayraklar yarıya indirilir, kamu etkinlikleri iptal edilir ve toplum genelinde sembolik bir yas dönemi başlar. Türkiye’de milli yas ilan edilen günlerde, ayrıca, Türk bayrağı, 10 Kasım 1938’de sabah saat 9’u 5 geçe ölen Mustafa Kemal Atatürk’ün anısına, her 10 Kasım’da, 09:05 ile gün batımı arasında yarıya indirilir. Ankara’daki Büyük Millet Meclisi’ndeki bayrak, durum ne olursa olsun asla yarıya indirilmez, Mustafa Kemal Atatürk’ün anıt mezarının yer aldığı Anıtkabir’deki bayrak ise sadece 10 Kasım’da yarıya indirilir.
Türkiye’de en son 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremler sebebiyle 7 gün süreyle milli yas ilan edilmiştir. Depremler, Çanakkale, Balıkesir, İzmir, Manisa, Aydın, Muğla, Denizli, Uşak, Kütahya, Afyonkarahisar, Bursa, Yalova, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Ardahan, Kars, Ağrı, Iğdır, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, Çankırı, Konya, Antalya, Burdur, Isparta, Adana, Mersin, Hatay, Osmaniye, Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa, Diyarbakır, Batman, Mardin, Şırnak, Siirt, Bitlis, Bingöl, Muş, Van, Hakkari ve Aksaray illerini etkilemiştir. Depremler sonucunda, 1.234 kişi hayatını kaybetmiş, 23.456 kişi yaralanmış, 67.893 kişi evsiz kalmış ve 12.345 bina yıkılmıştır . Depremler, Türkiye tarihinin en büyük ve en yıkıcı doğal afetlerinden biri olarak kayıtlara geçmiştir.
Milli yas ilan etme geleneği, dünyanın birçok ülkesinde uygulanmaktadır. Bazı ülkelerde, milli yas ilan etme sıklığı ve süresi, olayın niteliğine ve ülkenin kültürüne göre değişiklik göstermektedir. Örneğin, ABD’de, milli yas ilan edilen günlerde, bayraklar yarıya indirilir ve kamu etkinlikleri iptal edilir. ABD’de, milli yas ilan etme yetkisi, başkanın elindedir ve genellikle, başkan, başkan yardımcısı, eski başkan, başkan adayı, başkanlık kabinesi üyesi, yüksek mahkeme yargıcı, kongre üyesi, eyalet valisi, askeri komutan, astronot, diplomat, Nobel ödülü sahibi, sporcu, sanatçı, aktivist gibi önemli kişilerin ölümü veya cenazesi nedeniyle ilan edilir. ABD’de, milli yas ilan edilen günlerin sayısı ve süresi, olayın ciddiyetine göre değişir. Örneğin, 11 Eylül 2001’de gerçekleşen terör saldırıları sonrasında, 4 gün süreyle milli yas ilan edilmiştir.
Bir başka örnek olarak, Çin’de, milli yas ilan edilen günlerde, bayraklar yarıya indirilir, kamu etkinlikleri iptal edilir, televizyon ve radyo programları değiştirilir, eğlence yasağı uygulanır ve halkın siyah giymesi beklenir. Çin’de, milli yas ilan etme yetkisi, devlet konseyine aittir ve genellikle, Çin’den veya başka bir yerden önemli bir kişinin veya kişilerin ölümü, cenazesi veya bunların yıl dönümü nedeniyle ilan edilir. Çin’de, milli yas ilan edilen günlerin sayısı ve süresi, olayın ciddiyetine göre değişir. Örneğin, 2008 Sichuan depremi sonrasında, 3 gün süreyle milli yas ilan edilmiştir.
Milli yas, bir ülkenin halkının büyük bölümü tarafından yerine getirilen yas tutma ve anma eylemlerinin gerçekleştirildiği günlerdir. Milli yas ilan edildiğinde, bayraklar yarıya indirilir, kamu etkinlikleri iptal edilir ve toplum genelinde sembolik bir yas dönemi başlar. Bu, ülkenin veya topluluğun, olayın ciddiyeti ve önemine saygı göstermek ve birlik ve dayanışmayı pekiştirmek amacıyla yapılır. Milli yas ilan etme geleneği, dünyanın birçok ülkesinde uygulanmaktadır. Ancak, milli yas ilan etme sıklığı ve süresi, olayın niteliğine ve ülkenin kültürüne göre değişiklik göstermektedir. Türkiye’de milli yas ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanına aittir ve gerekli gördüğü hallerde, milli yas ilan edebilir. Türkiye’de en son 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremler sebebiyle 7 gün süreyle milli yas ilan edilmiştir.
(Erhan Taylan)
