Çit baskıcılığı, pamuktan dokunmuş basma başörtüsü veya yazma anlamına gelen çit adı verilen kumaşlara tahta kalıplarla desen baskısı yapma sanatıdır. Bu sanat, Anadolu yazmacılık sanatının bir uzantısı olarak kabul edilir. Elazığ çit baskıcılığı, 200 yıllık bir geçmişe sahip olup, yöresel motifler ve renklerle zengin bir kültürel miras oluşturur.
Çit baskıcılığı, Elazığ’ın Harput ilçesinde başlamış ve zamanla diğer ilçelere de yayılmıştır. Bu sanat, Osmanlı döneminde sarayın ilgisini çekmiş ve Harput çitleri, padişah ve hanımlarına sunulmuştur. Çit baskıcılığı, 19. yüzyılın sonlarına kadar Harput’ta yoğun bir şekilde devam etmiş, ancak 20. yüzyılda sanayileşme, göç ve kültürel değişimler nedeniyle gerilemeye başlamıştır. Bugün ise, bu sanatı yaşatmaya çalışan az sayıda usta ve kursiyer kalmıştır.
Çit baskıcılığında kullanılan kumaşlar, pamuktan dokunmuş beyaz veya açık renkli kumaşlardır. Bu kumaşlar, baskı yapılacak desene göre kesilir ve yıkanır. Baskı için kullanılan boyalar, doğal malzemelerden elde edilir. Örneğin, siyah boya, ceviz kabuğu ve demir tuzu; kırmızı boya, kınadan; sarı boya, zerdeçaldan yapılır. Boyalar, baskı yapılacak desenin şekline göre oyulmuş tahta kalıplara sürülür. Kalıplar, kumaşın üzerine bastırılarak desenler oluşturulur. Baskı işlemi bittikten sonra, kumaşlar güneşte kurutulur ve ütülenir.
Çit baskıcılığı ile yapılan ürünler, giyim ve ev donanımı eşyası olarak kullanılır. Başörtüsü, yorgan yüzü, sofra örtüsü, yatak örtüsü, bohça, geyme, elbiselik kumaş, peçete, namaz seccadesi, keklik alacası ve maşraf gibi çeşitli ürünler çit baskıcılığı ile yapılır. Bu ürünler, çit baskıcılığının karakteristik motifleri ve renkleri ile süslenir. Çit baskıcılığında kullanılan motifler, doğadan, hayvanlardan, bitkilerden, geometrik şekillerden ve kültürel sembollerden ilham alır. Çiçek türleri, yapraklar, dal motifleri, kuş, horoz, kurt, geyik, aslan, deve gibi hayvan figürleri, yıldız, hilal, çapraz, elmas gibi geometrik şekiller, çeşitli motifler arasındadır.
Çit baskıcılığı, Elazığ’ın unutulmaya yüz tutmuş geleneksel sanatlarından biridir. Bu sanat, kültürel kimliğimizin bir parçası olup, estetik ve sanatsal bir değer taşır. Çit baskıcılığının geleceği, bu sanatı yaşatmaya çalışan ustaların, kursiyerlerin, kurumların ve bireylerin çabalarına bağlıdır. Çit baskıcılığı, hem yerel hem de ulusal düzeyde tanıtılmalı, desteklenmeli ve korunmalıdır.
(HABER MERKEZİ)
