Çanakkale'nin Ayvacık ilçesinde atıl durumdaki koyun yünlerinin değerlendirilmesi ve geleneksel dokuma sanatının yeniden canlandırılması amacıyla önemli bir adım atıldı. Ayvacık İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yürütülen “Ayvacık Kültürel Mirasının Sürdürülebilir Katma Değer Dönüşümü Projesi” kapsamında yün işleme tesisi kurulacak ve bu tesiste ip üretimi gerçekleştirilecek.
Projenin en dikkat çekici ayağını, ilçede atıl durumda bulunan koyun yünlerinin değerlendirilerek işlenmesi ve bu işlenmiş iplerle halı-kilim üretiminin yapılması oluşturuyor. Kurulacak olan yün işleme tesisinde koyun yünleri işlenerek ip üretilecek. Üretilen ipler, yine proje kapsamında kurulacak olan Kültürel Miras Atölyesi bünyesindeki 20 halı-kilim tezgahında değerlendirilecek.
Kültürel Miras Atölyesi ile birlikte ilçede 40 dokumacıya doğrudan istihdam sağlanması planlanıyor. Bu sayede geleneksel el sanatları canlandırılacak, kadın emeği desteklenecek ve yerel ekonomiye önemli katkı sağlanacak. Atölyede üretilecek halı ve kilimlerin hem kültürel değer taşıması hem de ekonomik getiri sağlaması hedefleniyor.
Proje kapsamında 14 Nisan 2025 Pazartesi günü saat 11.30’da Ayvacık Köylere Hizmet Götürme Birliği koordinesinde, Ayvacık Kaymakamlığı ev sahipliğinde ve Ayvacık İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinatörlüğünde bir proje toplantısı düzenlendi. Toplantıya ilçe protokolü, ilgili kurum temsilcileri ve proje paydaşları katıldı. Projeyle birlikte özellikle kırsalda yaşayan kadınların üretim süreçlerine aktif katılımı amaçlanıyor. Halı ve kilim tezgahlarında görev alacak dokumacıların büyük bir kısmının kadınlardan oluşması, projeyi aynı zamanda bir sosyal kalkınma modeli haline getiriyor.
Ayvacık’ta yapılan proje toplantısında yöresel motiflerle dokunacak halı ve kilimlerin, ilçenin kültürel mirasını yansıtması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, geleneksel desenler yeniden hayat bulacak ve bölgenin kültürel zenginliği modern üretim teknikleriyle buluşturulacaktır. Ayvacık halıları genellikle "Astar Tezgâhlar" olarak adlandırılan özel tezgâhlarda dokunmaktadır. Bu tezgâhlar, göçebe kültürünün izlerini taşımaktadır. İlçedeki köylerin çoğunda halı dokuma tezgâhı bulunmakta, bu da geleneğin halen yaşatıldığını göstermektedir. Tarım, hayvancılık ve turizm, Ayvacık’ın birbirine bağlı lokomotif sektörleridir. İlçede küçükbaş hayvancılık hâlâ yaygın olarak yapılmaktadır. Bu koyunlardan kırkılan yünler, yöre kadınları tarafından ip haline getirilmektedir. Yünden; atkı, çözgü ve argaç adı verilen üç farklı türde iplik üretilmekte ve bu ipler Ayvacık halısına değer katmaktadır. Ayvacık yöresinde dokunan halıların en önemli özelliği, ipliklerin kök boya ile renklendirilmesidir. Kök boya ile boyanan yün iplikler, bu halılara büyük bir değer kazandırmaktadır. Kadınlar, ipleri boyadıktan sonra, annelerinden ve ninelerinden öğrendikleri düğüm tekniklerini kullanarak halıları dokumaktadır. Bu dokuma süreci, sadece teknik bir işçilikten ibaret değildir; aynı zamanda geçmişten gelen bir kültürün, birikimin ve duyguların da yansımasıdır. Halıya aktarılan motifler, göç yollarında atalarından öğrenilen desenlerdir. Kadınlar, bu motifleri hafızalarında taşıyarak Anadolu’nun en batısındaki bu güzel ilçeye kadar getirmiştir. Halı dokuyan kadınlar, içlerinden geçen duyguları, gelenekleri ve yaşadıkları sıkıntıları semboller aracılığıyla halıya işlemiştir. Aile büyüklerine veya eşlerine doğrudan ifade edemedikleri duyguları, halıya semboller koyarak anlatmaya çalışmışlardır. Bu nedenle, dokuma tezgâhlarında üretilen halılar sadece yere serilen bir nesne olarak görülmemelidir. Ayvacık halısı, yöreye özgü desenlere sahip olmasının yanı sıra, dokuyan ailelerin duygu ve düşüncelerini de yansıtan bir kültür mirasıdır. Bu halılar, eski çağlardan günümüze kadar ulaşan bir yaşam biçiminin ve kültürel aktarımın izlerini taşımaktadır.
İlçe ekonomisinde turizmden sonra, unutulmaya yüz tutmuş halıcılığın yeniden canlandırılmasıyla Ayvacık’a ciddi bir ekonomik girdi sağlanması beklenmektedir. Ayvacık İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü yetkilileri, projenin amacının yalnızca koyun yünlerini değerlendirmek olmadığını vurgulamaktadır. Bu üretimin katma değerli hale getirilerek, ilçe ekonomisine sürdürülebilir katkılar sunması hedeflenmektedir. Proje tamamlandığında, Ayvacık’a özgü halı ve kilimlerin markalaşması da gündeme gelecektir. İlçede üretilecek ürünlerin coğrafi işaret alması ve pazarlama imkânlarının genişletilmesiyle, yerel kalkınmaya önemli katkılar sağlanması öngörülmektedir. Ayvacık’ta hayata geçirilen bu proje, hem kültürel mirasın korunması hem de kırsal kalkınmanın sağlanması açısından örnek bir model olma potansiyeli taşımaktadır. İlçede atıl durumda bulunan koyun yünleri, modern tesislerde işlenerek geleneksel halılara dönüştürülecek; böylece Ayvacık’ın üretim gücüne ve marka değerine önemli katkılar sunulacaktır.
(ERHAN TAYLAN)
