Varlık Mutabakatı Nedir ve Nasıl Yapılır?

Varlık mutabakatı, işletmelerin birbirleri arasında alacak vereceklerinin olup olmadığını kontrol ederek belgelemesidir. Varlık mutabakatı, işletmelerin iç denetimlerini sağlamak, borç alacak ilişkilerini düzenlemek, vergi ve yasal yükümlülüklerini yerine getirmek için önemlidir. Varlık mutabakatı, cari mutabakat ve BA/BS mutabakatı olmak üzere iki türdür. Varlık mutabakatı yapılırken, işletmelerin hesap defterleri, faturalar, banka ekstreleri, dekontlar gibi belgeleri karşılıklı olarak karşılaştırması ve uyumsuzlukları gidermesi gerekir. Varlık mutabakatı, işletmelerin mali durumlarını doğru yansıtmalarını, güvenilirliğini arttırmalarını, iş ortaklarıyla iyi ilişkiler kurmalarını ve iş verimliliğini yükseltmelerini sağlar.

Varlık Mutabakatı Nedir?

Varlık mutabakatı, kelime olarak “uzlaşma veya anlaşma” anlamına gelmektedir. Muhasebe ve finans alanında kullanılan varlık mutabakatı ise işletmelerin birbirleri arasında alacak vereceklerinin olup olmadığını kontrol ederek belgelemesidir1. İşletmeye ait hesap defterlerindeki borç alacak bakiyesinin karşılıklı teyit edilmesiyle yapılan ticari anlaşmadır.

Varlık mutabakatı, işletmelerin iç denetimlerinin gerçekleştirilebilmesi için oldukça önemlidir. Varlık mutabakatı sayesinde, işletmelerin mali tabloları doğru ve güncel bir şekilde hazırlanır, borç alacak ilişkileri düzenli bir şekilde yürütülür, vergi ve yasal yükümlülükler eksiksiz bir şekilde yerine getirilir.

Varlık Mutabakatı Türleri Nelerdir?

Uygulamada en sık karşılaştığımız iki tür varlık mutabakatı vardır. Bunlardan ilki cari mutabakat, ikincisi ise BA/BS mutabakatıdır. Bunların dışında, işletmelerin kendi aralarında yaptıkları bazı özel uzlaşma sistemleri de mevcuttur.

Cari Mutabakat

Cari mutabakat, işletmelerin birbirleri arasında yaptıkları ticari işlemlerin parasal sonuçlarının uygunluğunun sağlanmasıdır. Cari mutabakat, işletmelerin hesap defterlerindeki borç alacak bakiyelerinin karşılıklı olarak karşılaştırılması ve farklılıkların giderilmesi ile yapılır.

• Cari mutabakat, Türk Ticaret Kanunu Madde 94’te düzenlenmiştir. Buna göre, işletmeler belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki farkı belirler. Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilir. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır.
• Cari mutabakat, işletmelerin borç alacak ilişkilerini düzenli bir şekilde yürütmelerini, alacak tahsilatlarını hızlandırmalarını, borç ödemelerini planlamalarını, nakit akışlarını yönetmelerini ve maliyetleri azaltmalarını sağlar.

BA/BS Mutabakatı

BA/BS mutabakatı, işletmelerin birbirleri arasında düzenledikleri veya aldıkları faturaların sayısı ve tutarları ile ilgili uygunluğun sağlanmasıdır. BA/BS mutabakatı, işletmelerin bir ay içerisinde elektronik ortamda ve kağıt ortamında düzenledikleri ve aldıkları belgelerin, KDV hariç toplam tutarlarının 5.000 TL’yi geçmesi halinde, sadece kağıt ortamında düzenledikleri veya aldıkları belgeleri bu formlarla ayrı ayrı devlete bildirmek zorunda oldukları bir sistemdir.

• BA/BS mutabakatı, Vergi Usul Kanunu Madde 149’da düzenlenmiştir. Buna göre, işletmeler BA/BS formlarını her yılın Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarının son gününe kadar elektronik ortamda göndermek zorundadır. BA/BS formlarının gönderilmemesi veya eksik gönderilmesi halinde, özel usulsüzlük cezası uygulanır.
• BA/BS mutabakatı, işletmelerin vergi beyannamelerini doğru ve eksiksiz bir şekilde hazırlamalarını, vergi incelemelerine hazırlıklı olmalarını, vergi risklerini azaltmalarını ve vergi idaresi ile iyi ilişkiler kurmalarını sağlar3.