Mozaik Sanatının Tarihçesi
Mozaik sanatının kökeni Sümerlere kadar uzanmaktadır. Sümerler,
kil tabletler üzerine renkli taşlar yerleştirerek ilk mozaikleri
yapmışlardır. Daha sonra Mısır, Yunan, Roma, Bizans, İslam ve
Rönesans dönemlerinde mozaik sanatı gelişmiş ve yaygınlaşmıştır.
Mozaik sanatı, duvarlara, zeminlere, binaların cephelerine,
havuzlara, sütunlara, kubbelere ve daha birçok yere
uygulanmıştır. Mozaik sanatının en önemli merkezlerinden biri
Hatay’daki Antakya’dır. Burada Roma İmparatorluğu’na ait pek çok
mozaik eser bulunmaktadır. Gaziantep’teki Zeugma Mozaik Müzesi de
dünyanın en büyük mozaik müzesidir. Mozaik sanatı günümüzde de
devam etmekte ve çağdaş sanatçılar tarafından yeni eserler
üretilmektedir.
Mozaik Sanatının Teknikleri
Mozaik sanatı, küçük parçaların bir yüzeye yapıştırılmasıyla
yapılır. Bu parçalar seramik, cam, taş, metal, plastik, ağaç,
kâğıt, boncuk, kabuk, çakıl gibi farklı malzemelerden olabilir.
Mozaik sanatında kullanılan parçaların boyutları, şekilleri ve
renkleri değişkenlik gösterebilir. Mozaik sanatında uygulanan
bazı teknikler şunlardır:
-
Opus Regulatum: En kolay yöntemdir. Mozaik
parçaları bir ızgara deseni oluşturacak biçimde döşenir.
Parçalar aynı boyutta ve düzenli bir sıralama gösterir.
Genellikle bordürler ve büyük boyutlu mozaik uygulamalarında
tercih edilir.
-
Opus Tessellatum: Mozaik parçaları bir tuğla
duvar örülmesine benzer şekilde döşenir. Parçalar aynı boyutta
olmakla beraber, bir alttaki parça bir üsttekinin tam ortasına
gelecek şekilde yerleştirilir. Bu teknik daha çok arka plan
için kullanılır.
-
Opus Vermiculatum: Bu teknik, bir solucana
benzer kıvrımlı bir yapı göstermesi sebebiyle bu isimle
anılmıştır. Öncelikle desen merkez olarak alınır ve desenin
etrafı boyunca parçalar dizilerek desen tamamlanır. Bu teknik
daha çok detaylı ve küçük boyutlu mozaiklerde kullanılır.
-
Opus Palladium: Bu teknikle yapılan mozaikler
çağdaş bir görünüm verir. Mozaik parçaları düzgün bir geometrik
şekilden ziyade gelişigüzel parçalara kırılır. Daha sonra
mozaik yapılacak desen üzerine ve desenin arka planına rastgele
döşenir. Özellikle eskitilmiş parçaların kullanılması ile
etkili desenler oluşturulur.
-
Opus Sectile: Bu teknikte diğerlerine oranla
daha büyük ebatlı olarak kesilmiş mozaik parçaları kullanılır.
Malzeme olarak pişmiş tuğla parçaları yoğun olarak kullanılır.
Büyük boyutlu desen çalışmalarında etkili görünüşler ortaya
çıkar. Bu teknik ile kakmacılık ve kurşun çalışmaları da
beraberce kullanılır.
-
Opus Classicum: Bu teknik, Romalılar
tarafından yapılan ve örnek teşkil eden mozaikler için verilen
genel bir isimdir. Bu teknik, Opus Vermiculatum (solucan
deseni) ile Opus Tessellatum (tuğla deseni) desenlerinin
birleşmesinden meydana gelir. Tasarımın ana nesneleri solucan
deseni tekniği ile oluşturulurken, arka plan tuğla tekniği ile
yapılır.
Mozaik Sanatının Malzemeleri
Mozaik sanatı yapmak için gerekli malzemeler şunlardır:
-
Mozaik Parçaları: Mozaik yapımında
kullanılacak küçük ve renkli parçalardır. Bu parçalar seramik,
cam, taş, metal, plastik, ağaç, kâğıt, boncuk, kabuk, çakıl
gibi farklı malzemelerden olabilir. Mozaik parçaları hazır
olarak satın alınabileceği gibi, evde de kırılarak veya
kesilerek elde edilebilir.
-
Mozaik Yapıştırıcısı: Mozaik parçalarını
yüzeye yapıştırmak için kullanılan özel bir yapıştırıcıdır. Bu
yapıştırıcı suya, neme ve ısıya dayanıklı olmalıdır. Mozaik
yapıştırıcısı olarak silikon, tutkal, sıva, harç gibi
malzemeler kullanılabilir.
-
Mozaik Yüzeyi: Mozaik yapılacak zemin veya
arka plandır. Bu yüzey düz, pürüzsüz, temiz ve sağlam
olmalıdır. Mozaik yüzeyi olarak ahşap, metal, cam, seramik,
karton, kanvas, taş, beton gibi malzemeler kullanılabilir.
-
Mozaik Derzi: Mozaik parçalarının arasını
doldurmak için kullanılan malzemedir. Bu malzeme mozaik
parçalarının sabitlenmesini, aralarındaki boşlukların
kapanmasını ve mozaik deseninin bütünlüğünü sağlar. Mozaik
derzi olarak harç, sıva, alçı, macun gibi malzemeler
kullanılabilir.
-
Mozaik Aletleri: Mozaik yapımında kullanılan
yardımcı aletlerdir. Bu aletler arasında makas, pense, bıçak,
cetvel, kalem, fırça, sünger, spatula, kova, eldiven, gözlük
gibi malzemeler bulunur.
Mozaik Sanatının Örnekleri
Mozaik sanatı, çok eski çağlardan beri pek çok medeniyet
tarafından uygulanmış ve birçok eser ortaya çıkmıştır. Mozaik
sanatının en önemli örneklerinden bazıları şunlardır.
Ravenna Mozaikleri: İtalya’nın Ravenna kentinde bulunan
mozaiklerdir. Bizans döneminde yapılmıştır. San Vitale
Bazilikası, Sant’Apollinare Nuovo Kilisesi, Galla Placidia
Mozolesi gibi yapıların iç ve dış yüzeylerinde yer alır.
Mozaiklerde dini sahneler, figürler, hayvanlar, bitkiler ve
geometrik motifler görülür.
Zeugma Antik Kenti’nde bulunan mozaikler, Roma Dönemi’nin en
görkemli ve en ilginç örneklerinden bazılarıdır. Mozaikler, Geç
Antik Dönem kiliseleri ile Erken Süryani ve Hristiyan
ikonografisine ait örnekleri de barındırmaktadır1. Mozaiklerde
dini sahneler, mitolojik figürler, hayvanlar, bitkiler, geometrik
motifler ve günlük yaşam sahneleri görülmektedir. Mozaiklerin en
önemli özelliği, gerçekçilikleri ve canlılıklarıdır. Bazı
mozaikler tam 500 bin parçadan meydana gelmiştir.
Müzede sergilenen mozaiklerden en ünlüsü, MS 2. yüzyıla
tarihlenen ve Çingene Kızı olarak bilinen Maenad mozaiğidir. Bu
mozaik, Zeugma’nın simgesi haline gelmiştir. Mozaik, bir kadın
başı tasvir etmektedir. Kadının saçları, alnı ve kulakları,
yapraklarla süslü bir taçla örtülüdür. Kadının gözleri, bakışları
ve yüz ifadesi, izleyiciyi etkileyen bir derinlik ve gizem
taşımaktadır. Mozaik, küçük boyutlu olmasına rağmen, büyük bir
ustalıkla yapılmıştır. Mozaik parçaları, ışık ve gölge
oyunlarıyla kadının yüz hatlarını belirginleştirmektedir. Mozaik,
müzenin en özel bölümünde, karanlık bir odada, ışıklandırılmış
bir vitrin içinde sergilenmektedir.
Müzenin diğer önemli mozaikleri arasında şunlar sayılabilir:
-
Poseidon Mozaiği: Deniz tanrısı Poseidon’un,
deniz tanrıçaları ve deniz canlılarıyla birlikte tasvir
edildiği mozaiktir. Mozaik, Poseidon Villası’nın tabanını
kaplamaktadır. Mozaik, renkli cam parçalarından yapılmıştır.
Mozaikte, Poseidon’un elinde üç dişli mızrağı, başında deniz
kabuğu şeklinde bir taç, ayaklarında kanatlı sandaletler
vardır. Poseidon’un yanında, deniz tanrıçaları Thetis ve
Amphitrite, deniz atları, balıklar, yengeçler, ahtapotlar,
yılanlar, deniz kaplumbağaları, deniz yıldızları ve deniz
çiçekleri görülmektedir.
-
Euphrates Mozaiği: Fırat Nehri’nin
tanrılaştırıldığı mozaiktir. Mozaik, Euphrates Villası’nın
tabanını kaplamaktadır. Mozaik, taş parçalarından yapılmıştır.
Mozaikte, Fırat Nehri’nin tanrısı Euphrates, başında sazlarla
süslü bir taç, elinde bir kürek, ayaklarında bir testi ile
tasvir edilmiştir. Euphrates’in yanında, nehir tanrıçaları,
nehir tanrıları, nehir perileri, nehir atları, balıklar,
kuşlar, bitkiler ve çiçekler görülmektedir.
-
Aşk Tanrısı Eros’un Yunusları Süren Mozaiği:
Aşk tanrısı Eros’un, yunusların sırtında denizde gezinti
yaptığı mozaiktir. Mozaik, bir evin tabanını kaplamaktadır.
Mozaik, taş parçalarından yapılmıştır. Mozaikte, Eros’un elinde
bir çelenk, başında kanatlı bir taç, ayaklarında kanatlı
sandaletler vardır. Eros, iki yunusun sırtında oturmakta ve
yunusların kuyruklarını tutmaktadır. Mozaikte, denizde
dalgalanan su, deniz kabukları, deniz yosunları ve deniz
çiçekleri de betimlenmiştir.
-
Danae ve Perseus Mozaiği: Yunan
mitolojisindeki Danae ve Perseus’un hikayesini anlatan
mozaiktir. Mozaik, bir evin tabanını kaplamaktadır. Mozaik, taş
parçalarından yapılmıştır. Mozaikte, Zeus’un altın yağmur
şeklinde Danae’ye ulaştığı, Danae’nin hamile kaldığı, kral
Akrisios’un Danae ve Perseus’u bir sandığa koyarak denize
attığı, sandığın Seryphos adasına vardığı, balıkçı Diktis’in
Danae ve Perseus’u kurtardığı sahneler görülmektedir. Mozaikte,
Zeus’un kartalı, Hermes’in kanatlı çizmesi, Athena’nın kalkanı,
Medusa’nın başı, Pegasus’un kanatları gibi mitolojik semboller
de yer almaktadır.
-
Ares Heykeli: Savaş tanrısı Ares’in bronzdan
yapılmış heykelidir. Heykel, Zeugma’da bulunan tek bronz
heykeldir. Heykel, bir evin avlusunda bulunmuştur. Heykel,
Ares’in başında bir miğfer, elinde bir kılıç, ayaklarında bir
sandalet olduğu şekilde tasvir etmektedir. Heykel, Ares’in
güçlü ve sert yüz ifadesini, kaslı ve atletik vücudunu, savaşa
hazır duruşunu yansıtmaktadır. Heykel, müzenin giriş katında
sergilenmektedir.
Zeugma Mozaik Müzesi, ziyaretçilerine antik dünyanın renkli ve
zengin kültürünü gözler önüne seren bir sanat şöleni sunmaktadır.
Mozaik sanatının en güzel örneklerini görmek ve Zeugma’nın
tarihine tanıklık etmek için bu müzeyi mutlaka ziyaret
etmelisiniz. Müze, her gün 09:00-17:00 saatleri arasında açıktır.
Müze giriş ücreti 20 TL’dir. Müze Kart ile ücretsiz giriş
yapabilirsiniz. Müze hakkında daha fazla bilgi için resmi web
sitesini ziyaret edebilirsiniz.
(HABER MERKEZİ)
