Kilis'in tarihi dokusunu yansıtan önemli yapılardan biri olan Tarihi Sabunhane Binası, hem kültürel hem de tarihi açıdan büyük bir öneme sahiptir. 1900'lü yılların başında inşa edilen bu bina, zamanla şehrin en büyük sabun üretim merkezlerinden biri haline gelmiştir. Günümüzde ise bu tarihi yapı, Kilis Müze Binası olarak restore edilerek kültürel miras olarak yaşatılmaya çalışılmaktadır. Ancak, restorasyon ve teşhir-tanzim süreçlerinde karşılaşılan sorunlar, projenin ilerlemesini etkilemektedir. Bu makalede, Tarihi Sabunhane Binası'nın tarihçesi, restorasyon süreci ve mevcut sorunlar hakkında detaylı bilgiler sunulacaktır.
Kilis'in Hakverdi Mahallesi, Haki Efendi Sokağı’nda bulunan Tarihi Sabunhane Binası, 1880'li yıllarda inşa edilmiştir. İki katlı olarak tasarlanan bu bina, kesme taştan ‘L’ şeklinde inşa edilmiştir. Yapının zeytinyağı ve sabun üretimi amacıyla kullanıldığı bilinir ve bu bağlamda Kilis’in en büyük sabunhanelerinden biri olarak ön plana çıkmıştır. Osmanlı döneminde sabun imalatı, zeytinyağının ikinci işlemde kullanılmasıyla gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, Sabunhane Binası Kilis’in ekonomik ve kültürel geçmişinde önemli bir yere sahiptir.
Tarihi Sabunhane Binası, yıllar içinde çeşitli restorasyonlardan geçmiştir. 24 Ağustos 2017 tarihinde, Neşet Efendi Konağı ile birlikte yapılan ihale sonucunda bina, Kilis Müze Müdürlüğü tarafından teşhir ve tanzim amacıyla yetkili firmaya teslim edilmiştir. Restorasyon çalışmalarının 2 Eylül 2019 tarihinde tamamlanması planlanmıştı. Ancak, çeşitli sebeplerden ötürü teşhir ve tanzim çalışmaları hâlâ devam etmektedir.
Kilis Müze Binası olarak kullanılacak olan Tarihi Sabunhane Binası’nın restorasyonu, bazı hukuki ve idari engeller nedeniyle yavaş ilerlemektedir. İdari binanın yapımı için gerekli kamulaştırma işlemleri tamamlanmış ve müstakil tapular alınmıştır. Ancak, tevhit işlemleri (tapu birleştirme) sırasında yaşanan hukuki problemler, projeyi aksatmaktadır. Kilis 2. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 2018/58 sayılı kararında taşınmaz üzerindeki şerh kaldırılmamıştır. Hazine avukatı ile yapılan görüşmeler neticesinde, kararın düzeltilmesi beklenmektedir. Bu hukuki engeller, sabunhane binasının avlusuna yapılacak idari binanın inşasına başlanmasını geciktirmektedir. Teşhir ve tanzim çalışmaları ise, bu süreçlerin tamamlanmasının ardından devam edecektir.
Tarihi Sabunhane Binası, Kilis’in geleneksel mimarisini yansıtan önemli bir örnektir. Yapının restorasyonu ve müze olarak kullanılması, şehrin kültürel mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından büyük bir öneme sahiptir. Ancak, restorasyon ve teşhir-tanzim süreçlerindeki aksaklıklar, bu mirasın gelecekte nasıl değerlendirileceği konusunda endişelere yol açmaktadır.
Tarihi Sabunhane Binası, Kilis'in kültürel ve tarihi zenginliklerini temsil eden önemli bir yapı olarak, restorasyon ve müze projesi ile yaşatılmaya devam etmektedir. Ancak, projede yaşanan hukuki ve idari sorunlar, bu sürecin ilerlemesini engellemektedir. Teşhir ve tanzim çalışmalarının tamamlanması, Kilis’in tarihi ve kültürel mirasının korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Gelecek dönemde, bu engellerin aşılması ve projelerin tamamlanmasıyla, Kilis’in tarihi değerleri daha da ön plana çıkacaktır.
(SAİM TUNÇMAN)
