Tarihin ve sanatın buluştuğu noktada, Gaziantep'te Zeugma Mozaik Müzesi, ziyaretçilerini büyüleyici bir yolculuğa çıkarıyor. Fırat Nehri'nin kıyısında yer alan antik Zeugma kentinden günümüze ulaşan mozaik eserler, Roma ve Bizans dönemlerinin sanatsal inceliğini gözler önüne seriyor. 1700 metrekarelik mozaik alanı ile dünyanın en büyük ikinci mozaik müzesi olan Zeugma, Çingene Kızı mozaiği gibi ikonik eserlere ev sahipliği yaparak her yıl binlerce turisti kendine çekiyor.
Dicle ile birlikte, uygarlığın beşiği olarak adlandırılan Mezopotamya’nın sınırını meydana getiren Fırat Nehri, binlerce yıl boyunca bu bölgeye bereket getirmiştir. 2300 yıl önce tüm dünyayı ele geçirme hedefiyle Anadolu topraklarından geçen Büyük İskender’in komutanlarından Selevkos Nikator da yerleşimini kurmak için bereketli Fırat kıyılarını seçmiş ve kente bu nehir ile kendi ismini birleştiren bir ad vermeyi uygun görmüştür. Selevkos Euphrathes olarak anılan bölge, MÖ 64 yılında Roma hâkimiyetine geçtiğinde ise ismi “köprü başı” anlamına gelen “Zeugma” olarak değiştirilmiştir. Yollar kadar medeniyetler ve kültürler arasında da bir geçiş noktasında kalması ve bu özelliğini yüzyıllarca devam ettirmesi isminin ne kadar yerinde olduğunu göstermektedir. Bu avantajını Sasaniler tarafından yok edilene kadar sürdüren Zeugma, Kommagene Krallığı’nın en büyük dört kentinden biri olma unvanını elde edecek zenginliğe ulaşmayı da başarmıştır.
Müzede yer alan mozaik panoların tamamı çok büyük ustalık eseridir. Bazılarının tam 500 bin parçadan meydana getirilmiş olması yanında figürlerin gerçekçilikleri ve canlılıkları da hayranlık uyandırmaktadır. Ancak müzenin en önemli eseri bu çok büyük boyutlu panolar değil, diğerlerine göre oldukça küçük bir parça halinde keşfedilmiş olan MS 2'nci yüzyıl tarihli Maenad ya da daha bilinir adıyla Çingene Kızı Mozaiği'dir. Mozaikte Çingene kızının bakışlarını etkin kılmak için özel bir teknik kullanılmıştır. Yüzündeki sevinç ve hüznü aynı anda yansıtması da portre sanatında ulaşılan noktayı göstermektedir. Eser, Helenistik Dönem resim sanatında “üç çeyrek bakış” olarak ifade edilen teknikle yapılmıştır. Bu teknik, resim sanatında büyük sanatçılar tarafından da kullanılmıştır. Leonardo Da Vinci’nin Mona Lisa resmi, bu teknikte yapılan eserlere bir örnektir. Bu özellikleri nedeni ile eser, Zeugma ve Gaziantep’in sembolü hâline gelmiştir. ABD Bowlig Green State Üniversitesi'nde olduğu tespit edilen kayıp on iki parçanın Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın girişimleri ile alınarak müzeye getirilmesi ile Çingene Kızı Mozaiği'nin bir bölümü daha Zeugma Mozaik Müzesi'nde ziyarete açılmıştır.
Zeugma Mozaik Müzesi, üç ana bölümden oluşuyor: Mozaik Müzesi, Arkeoloji Müzesi ve Sergi Salonu. Mozaik Müzesi'nde Zeugma Antik Kenti'nden çıkarılan mozaik eserler sergileniyor. Bu eserler arasında en çok ilgi çekeni ise şüphesiz ki dünyaca ünlü Çingene Kızı mozaiğidir. Muhteşem renkleri ve işçiliği ile büyüleyen bu mozaik, Roma Dönemi'nin en önemli sanat eserlerinden biri olarak kabul ediliyor. Mozaik Müzesi'nde Çingene Kızı mozaiğinin yanı sıra, mitolojik figürleri, deniz canlılarını ve günlük yaşamın tasvirlerini anlatan pek çok mozaik eser de yer alıyor. Bu eserler, Zeugma'nın Roma Dönemi'nde ne kadar zengin ve gelişmiş bir kent olduğunu gözler önüne seriyor. Arkeoloji Müzesi'nde ise Zeugma Antik Kenti'nden kazılarda bulunan heykeller, freskler, seramikler ve diğer arkeolojik eserler sergileniyor. Bu eserler, Zeugma'nın tarihi ve kültürü hakkında bilgi edinmek için eşsiz bir fırsat sunuyor. Sergi Salonu'nda ise Zeugma Mozaik Müzesi'nin geçici sergilerine ev sahipliği yapılıyor. Bu sergilerde farklı dönemlere ait mozaik eserler, heykeltraşlık çalışmaları ve diğer sanat eserleri görülebiliyor.
Zeugma Mozaik Müzesi'nde mozaik eserleri inceleyebilir, Arkeoloji Müzesi'nde Zeugma'nın tarihi ve kültürü hakkında bilgi edinebilir, Sergi Salonu'ndaki geçici sergileri gezebilir ve müze kafesinde mola verebilirsiniz. Ayrıca müzede çocuklar için özel eğitim programları ve atölyeler de düzenlenmektedir.
(ERHAN TAYLAN)
